Dochodzenie praw z weksla – weksel jako papier wartościowy

I. 1.Weksel jest papierem wartościowym, posiadającym części składowe szczegółowo określone przez przepisy prawa wekslowego¹, w którym wystawca dokumentu albo sam przyrzeka zapłatę oznaczonej sumy pieniężnej, albo poleca zapłatę osobie trzeciej , przyjmując bezwarunkową odpowiedzialność za zapłatę i poddając się wszelkim rygorom prawa wekslowego².

Warto jednak, jako ciekawostkę, nadmienić, że historia weksla sięga czasów średniowiecza, kiedy to sytuacja polityczna i gospodarcza w Europie sprawiła, że w XII wieku w północnych Włoszech jako środek płatniczy pojawił się weksel³. Wówczas to drobne suwerenne państwa z których każde posiadało własną monetę i tylko ją uznawało, zmuszała kupców do wymiany pieniądza swego państwa na pieniądze państwa do którego zmierzali po zakupy. Kupiec chcąc otrzymać obcą walutę zwracał się do bankiera składał u niego gotówkę, a w zamian za nią otrzymywał dokument w którym bankier zobowiązywał się do wypłacenia potrzebnej kupcowi sumy żądanej przez niego w walucie. Od tejże czynności zmiany jednej waluty na drugą pojawiła się nazwa „weksel” dla wręczonego przez bankiera dokumentu (der Wechsel), co oznacza w języku niemieckim zamianę⁴. Dokument ten stał się pierwowzorem weksla własnego⁵. Ten też dokument był pierwszym typem weksla, którego można określić jako weksel zamiejscowy domicylowany.

Jednakże ryzyko, na jakie narażeni byli kupcy przy przewożeniu gotówki z jednego państwa do drugiego, spowodowały, że w XIII wieku wykształciła się inna forma weksla. Otóż bankierzy zamiast pieniędzy obcego państwa wręczali kupcowi w zamian za otrzymaną od niego gotówkę list zamienny skierowany do swojej filii lub innego współpracującego z nimi bankiera⁶. List taki zawierał polecenie wypłaty kupcowi odpowiedniej kwoty walut obcych i stanowił pierwowzór weksla trasowanego, który w obrocie handlowym wyparł weksel własny⁷.

II. Co się zaś tyczy ogólnej charakterystyki weksla to uznać należy, że panuje ogólna zasada, iż w przypadku tego papieru wartościowego prawo podąża za dokumentem, a wykonywanie praw z weksla, jest uzależnione od posiadania dokumentu. Funkcjonowanie weksla w obrocie prawnym należy oprzeć na ogólnych uregulowaniach wynikających z Kodeksu cywilnego, a w szczególności przepisu art. 921⁷ z którego wynika, że „spełnienie świadczenia do rąk posiadacza legitymowanego treścią papieru wartościowego zwalnia dłużnika, chyba że działał w złej wierze”. Posiadacz weksla, który jest legitymowany treścią dokumentu może dochodzić swoich roszczeń przeciw dłużnikom wekslowym, jeżeli powoła się na treść dokumentu⁸ . Ten natomiast kto nie jest posiadaczem dokumentu w postaci weksla nie może wykonywać praw z nim związanych⁹.

Immanentną cechą weksla ( zarówno trasowanego jaki i własnego), jest przenoszenie związanych z wekslem uprawnień. Otóż pierwszy uprawniony, który został w wekslu wymieniony, może jako indosant przenieść inkorporowane w dokumencie prawo na inną osobę (indosatariusza)¹⁰.

III. W Wekslu trasowanym, ( tzw. trasa lub trata zwany też ciągnionym) wystawca poleca bezwarunkowo zapłatę sumy wekslowej/pieniężnej określonej osobie ( tzw. trasatowi przekazanemu) w oznaczonym miejscu i czasie. Tak jak weksel własny także trasowany musi być sporządzony w ściśle określonej formie. Weksel ten rodzi również bezwarunkowe zobowiązanie po stronie osób na nim podpisanych.

Zgodnie z przepisami art. Art. 1 PrwekslU, cechy składowe weksla muszą być zachowane pod rygorem nieważności weksla. Dlatego prawidłowo wypełniony weksel trasowany musi zawierać w swej treści:

1.nawę „weksel” w samym tekście dokumentu, w języku w jakim go wystawiono;

2.polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;

3.nazwisko osoby która ma zapłacić (trasata);

4.oznaczenie terminu płatności;

5.oznaczenie miejsca płatności;

6.nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;

7.oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu;

8.podpis wystawcy wekslu.

Nie będzie uważany za weksel trasowany dokument , któremu brak jest jednej z wyżej wskazanych cech. Jednak prawo wekslowe dopuszcza odstępstwa od tej reguły wprowadzając modyfikacje dotyczące:

1. sposobu płatności weksla,

2. miejsca płatności weksla,

3. miejsca wystawienia weksla.

Ad. a. Weksel bez oznaczenia terminu płatności uważa się za płatny za okazaniem;

Ad. b. Weksel w którym wymieniono miejsce obok nazwiska trasata, uważa się za miejsce płatności , za także za miejsce zamieszkania trasata, chyba że inaczej oznaczono;

Ad. c. Weksel w którym nie oznaczono miejsca wystawienia, uważa się za wystawiony w miejscu, podanym obok nazwiska wystawcy¹¹.

IV.W przypadku weksla własnego wystawca sam przyrzeka zapłatę sumy wekslowej; ten typ weksla nazywany jest również sola wekslem ( z łacińskiego solus-jedyny), bowiem wystawca weksla wystawia go tylko w jednym egzemplarzu. Oczywiście weksel ten musi implikować wszelkie nakazane przepisami prawa rygory, a zatem winien być sporządzony w ściśle określonej formie. Powoduje również, że osoby na nim podpisane ponoszą bezwarunkową odpowiedzialność wekslową.

Do niezbędnych elementów składowych, które weksel własny powinien zawierać w swej treści, zaliczyć należy takie same elementy jak w wekslu trasowanym z następującymi modyfikacjami:

1.nawę „weksel” w samym tekście dokumentu, w języku w jakim go wystawiono;

2.przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;

3. oznaczenie terminu płatności

4. oznaczenie miejsca płatności;

5.nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;

6.oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu;

7.podpis wystawcy wekslu¹².

Autor: Mariusz Dudała